W Polsce, podobnie jak na całym świecie, liczba osób otyłych rośnie. Według badań programu WOBASZ (2003–2005) częstość występowania otyłości w Polsce w grupie osób w wieku 20–74 lat wynosiła 21,2% u mężczyzn i 22,4% u kobiet. Jakie zagrożenia niesie za sobą nadmierna masa ciała i kiedy należy szukać pomocy?
Otyłość – możliwe choroby współistniejące
Największym niebezpieczeństwem, jakie niesie za sobą otyłość, jest występowanie chorób współtowarzyszących. Badania, w których wzięło udział ok. 1,8 mln mężczyzn i kobiet wykazały, że przy wartościach BMI powyżej 30 kg/m² umieralność znacząco wzrastała, zwłaszcza na choroby niedokrwienne, cukrzycę, choroby sercowo-naczyniowe czy raka jelita grubego.
Nadwaga czy otyłość, zwłaszcza otyłość brzuszna, często wpływają na zachorowania na cukrzycę typu 2. Choroba ta znacząco skraca długość życia. Otyłość przypuszczalnie wpływa na rozwinięcie się cukrzycy w wyniku pojawienia się insulinooporności. Dodatkowo otyłość sprzyja powstawaniu stanu zapalnego, który może wpływać na pojawienie się chorób zespołu metabolicznego. Bezpośrednio z otyłością związane jest również nadciśnienie tętnicze. Przyczynami pojawienia się tej współtowarzyszącej jednostki chorobowej są rozwój hipowolemii krwi krążącej i wzrost oporu obwodowego w krążeniu, co może przyczyniać się do przerostu lewej komory serca.
Osoby z nadwagą są też o wiele bardziej narażone na udar mózgu, niewydolność serca, chorobę wieńcową oraz hiperlipidemię, czyli podwyższony poziom cholesterolu we krwi. Badania wykazały również związek nadwagi z występowaniem nowotworów. Otyli są bardziej zagrożeni rakiem jelita grubego, prostaty, macicy oraz sutków.
Obciążanie kości i stawów nadmierną masą ciała może prowadzić do zwyrodnień. To bolesna dolegliwość, która może powodować trudności w samodzielnym poruszaniu się. Otyłość u kobiet źle wpływa na ciążę i stwarza ryzyko groźnych dla dziecka i matki powikłań. Ponadto nieprawidłowa masa ciała sprzyja problemom ze snem, chronicznemu przemęczeniu, powstawaniu żylaków czy też pojawieniu się dny moczanowej. Zmniejsza też odporność na stres i może prowadzić do kłopotów natury psychicznej, w tym napadów złości, kompulsywnego objadania się oraz depresji.
Rozpoznanie
Każdy kilogram powyżej zalecanej, prawidłowej masy ciała zwiększa ryzyko groźnych powikłań. Dlatego tak ważne jest kontrolowanie masy ciała. Najprostsza metoda to obliczenie swojego BMI. Wynik można uzyskać dzieląc, masę ciała (w kilogramach) przez wzrost podniesiony do kwadratu (podany w metrach).
Należy jednak pamiętać, że wskaźnik ten jest ogólny i niestety ma wiele ograniczeń. Podczas oceny sylwetki i masy ciała warto również zwrócić uwagę na obwód talii (WC – waist circumference) i WHtR, czyli stosunek obwodu tali do wzrostu.
Dzięki pomiarom obwodów ciała można sprawdzić, czy w talii nie odkłada się zbyt wysoki poziom tkanki tłuszczowej trzewnej, która jest bardziej niebezpieczna dla organizmu niż tkanka tłuszczowa zlokalizowana w pozostałych częściach ciała.
Normy obwodu talii (WC) są następujące dla kobiet: powyżej 80 cm – występuje znaczne ryzyko powikłań metabolicznych, powyżej 88 cm – to ryzyko jest już bardzo wysokie. Dla mężczyzn natomiast znaczne ryzyko tych powikłań zaczyna się przy obwodzie talii powyżej 94 cm, a wysokie – powyżej 102 cm.
Aby pomiar obwodu talii był prawidłowy, należy go dokonać w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a górnym brzegiem kości biodrowej. Natomiast stosunek WHtR w klasyfikacji otyłości brzusznej jest podobny w przypadku obydwu płci i wynosi 0,5, co oznacza, że obwód talii (WC) nie powinien przekraczać połowy wysokości ciała (Ht/2).
Leczenie
Co zrobić, kiedy waga wymknie się spod kontroli? Oczywiście pierwszą reakcją powinno być przejście na zdrową dietę. W przypadku osób bardzo otyłych niezbędne są wizyta u lekarza pierwszego kontaktu i wykonanie podstawowych badań w celu oceny stanu zdrowia pacjenta i ewentualnego podjęcia leczenia powikłań.
Kolejny krok to spotkanie z dietetykiem oraz lekarzem specjalistą poradni chorób metabolicznych. Specjalista na początku przeprowadza wywiad z pacjentem. Po konsultacji przygotowuje pełny, optymalny jadłospis i porady dotyczące tego, jak unikać zbędnych kilokalorii. Trzecim krokiem jest podjęcie aktywności fizycznej. Najlepiej skonsultować tę decyzję z lekarzem.
